Overslaan en naar de inhoud gaan

Oorzaak

Het water dat we gebruiken om bier te brouwen, is oorspronkelijk regenwater. De regen doorsijpelt de grond en passeert verschillende mineraal(lagen) zoals magnesium en calcium. Hierdoor wordt het water op een natuurlijke manier gefilterd, maar krijgt het water ook een zekere hardheid.

Bronwater wordt aangeboord uit de diepe ondergrond en heeft dus deze lagen gepasseerd en krijgt dus ook een bepaalde hardheid mee.

Soorten hardheid

De hardheid kan opgedeeld worden in 3 soorten :

  • Totale hardheid = de totale hoeveelheid mineralen (magnesium, calcium, ...) die in het water aanwezig zijn.
  • Tijdelijke hardheid = de hardheid die verdwijnt bij het koken omdat bepaalde mineralen reageren en neerslaan (ketelsteen).
  • Blijvende hardheid = de hardheid die overblijft na het koken

Totale hardheid water =
Tijdelijke hardheid water + blijvende hardheid water

Hard water bevat veel calcium, dat bij verhitting neerslaat als calciumcarbonaat. Deze neerslag is beter gekend als 'kalk'.

Gradatie van hardheid

Hardheid kan uitgedrukt worden in hardheidsgraden.

Er zijn echter 2 verschillende schalen, de Franse (°F of °fH of fH) en de Duidse (°dH) hardheidsgraden. 
In Nederland wordt vooral de Duitse hardheid gebruikt, in België de Franse.

1 °F = 1 mg kalk (calciumcarbonaat) / 100 ml
1 °dH = 1 mg ongebluste kalk / 100 ml

Hardheid van water meten

De Duitse hardheden verschillen licht van de Franse hardheden. Gelukkig bestaat er een rechtsreeks verband en kan dit makkelijk omgerekend worden.

1 °dH = 1 °F x 0,56
1 °F = 1 ° dH x 1,79

Hard en zacht water

Hard water

Hard water is water dat een grote hoeveelheid mineralen, vooral calcium- en magnesiumzouten, bevat.
Calcium en magnesium trekken de pH waarde van water naar beneden.

Hard water heeft als nadeel :

  • Neerslag bij het koken, met als gevolg aanslag op de ketel. Deze 'ketelneerslag' is niet makkelijk te verwijderen en moet vermeden worden.
  • Kalkaanslag in leidingen en toestellen.

Zacht water

Zacht water is water dat weinig mineralen bevat.

Grote voordelen van zacht water :

  • Minder kalkafzetting.
  • Besparing op zeep of andere reinigingsmiddelen.

Voor het brouwen van pils is heel zacht water nodig. Met alleen leidingwater is het heel moeilijk om een goede pils te brouwen.

Watertypes

Type water Franse hardheid Duitse hardheid Concentratie zouten
Zeer zacht water 0 - 7 °F 0 - 4 dH 0 - 20 mg/l
Zacht water 7 - 15 °F 4 - 8 dH 20 - 40 mg/l
Gemiddeld water 15 - 22 °F 8 - 12 dH 40 - 60 mg/l
Vrij hard water 22 - 32 °F 12 - 18 dH 60 - 80 mg/l
Hard water 32 - 55 °F 18 - 30 dH 80 - 120 mg/l
Zeer hard water > 55 °F > 30 dH > 120 mg/l

Bijsturen van de hardheid van water

Voor huishoudelijk gebruik kan water zacht gemaakt worden met een ontkalker.
Brouwerijen maken ook gebruik van (gelijkaardige) ontkalkingsmethoden.

Veel brouwerijen maken gebruik van een ionenwisselaar om water zachter te maken. In een ionenwisselaar zitten (synthetische) bolletjes die verzadigd zijn met natriumdeeltjes en een positieve lading hebben. Als het harde water hier doorstroomt, dan worden er ionen gewisseld : de natrium deeltjes komen in het water en hun plaats wordt ingenomen door calciumdeeltjes uit het water. 

Zo wordt calcium uit het water gehaald en wordt het water zachter. Als de ionenwisselaar opgebruikt is, kan het proces omgedraaid worden door zoutwater erdoor te laten lopen. De calcium deeltjes laten dan terug los en uit het zoutwater worden geladen natriumdeeltjes opgenomen. 

Om echt alles uit het water te halen, kan gebruik gemaakt worden van een omgekeerde osmose filter. Bij omgekeerde osmose wordt het water door een halfdoorlatend membraan gestuurd. Dit membraan laat bepaalde atomen en moleculen wel door en andere niet. 

Nadat het water door de omgekeerde osmose installatie gestuurd is, is dit water van de zuiverste kwaliteit. Een soort van 'reset' voor het water dus. Het water kan daarna bijgestuurd worden met tal van producten. Zo kan de hardheid en pH waarde volledig naar wens bereikt worden.

Labels brouwproces Maischen Filteren Koken
Labels ingrediënten Water